Zjednoczenie Włoch
1. Rozwój ruchu Risorgimento
Risorgimento, czyli „odradzanie się”, było kluczowym czynnikiem w procesie zjednoczenia Włoch. Ten ruch polityczno-kulturalny, zapoczątkowany w latach 20. XIX wieku, promował ideę jedności narodowej i niepodległości Włoch. Jego zwolennicy, inspirowani ideałami romantyzmu i liberalizmu, dążyli do wyzwolenia półwyspu spod obcych rządów i stworzenia zjednoczonego państwa włoskiego. Risorgimento obejmowało działania zarówno polityczne, jak i kulturalne, w tym literaturę, sztukę i muzykę, które miały na celu rozbudzenie świadomości narodowej Włochów.
2. Objęcie władzy przez Camillo Cavoura w Królestwie Sardynii
W 1852 roku Camillo Cavour został premierem Królestwa Sardynii (Piemontu) i rozpoczął aktywne działania na rzecz zjednoczenia Włoch. Cavour, utalentowany polityk i dyplomata, wprowadził szereg reform modernizujących państwo. Wzmocnił armię, rozwinął infrastrukturę i prowadził zręczną politykę zagraniczną. Jego celem było uczynienie z Piemontu „Piemontu Włoch” – wzoru i lidera dla pozostałych włoskich państw. Cavour skutecznie wykorzystywał dyplomację i sojusze międzynarodowe, by realizować swój plan zjednoczenia kraju.
3. Sojusz Królestwa Sardynii z Francją Napoleona III
Jednym z najbardziej strategicznych posunięć Cavoura było zawarcie sojuszu z Cesarstwem Francji pod rządami Napoleona III. To porozumienie, osiągnięte w 1858 roku, okazało się decydujące w walce przeciwko Austrii. Napoleon III obiecał wsparcie militarne w przypadku ataku Austrii na Piemont. W zamian Francja miała otrzymać Niceę i Sabaudię. Ten sojusz znacząco wzmocnił pozycję Królestwa Sardynii na arenie międzynarodowej i stał się katalizatorem dla kolejnych wydarzeń prowadzących do zjednoczenia Włoch.
4. Wojna francusko-austriacka i bitwy pod Magentą i Solferino
W 1859 roku Austria, zaniepokojona rosnącą potęgą Sardynii, wypowiedziała jej wojnę. Zgodnie z zawartym sojuszem, Francja przyszła z pomocą. Konflikt ten przyniósł dwie kluczowe bitwy: pod Magentą (4 czerwca) i Solferino (24 czerwca). Obie zakończyły się zwycięstwem sił francusko-sardyńskich. Bitwa pod Solferino była szczególnie krwawa, co skłoniło Napoleona III do szukania pokoju. Te zwycięstwa przyczyniły się do zyskania Lombardii przez Sardynię, co było istotnym krokiem w kierunku zjednoczenia Włoch.
5. Traktat w Villafranca i przekazanie Lombardii
Traktat w Villafranca, podpisany 11 lipca 1859 roku, zakończył wojnę francusko-austriacką. Na mocy tego porozumienia Austria utraciła Lombardię, którą początkowo przekazała Francji. Napoleon III, zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, przekazał następnie Lombardię Sardynii. W zamian Francja otrzymała Niceę i Sabaudię. Traktat ten, choć nie spełnił wszystkich oczekiwań Cavoura, był istotnym krokiem w procesie jednoczenia Włoch. Przyłączenie bogatej Lombardii znacząco wzmocniło pozycję Królestwa Sardynii.
6. Plebiscyty w środkowych i południowych Włoszech
W 1860 roku przeprowadzono serię plebiscytów w różnych regionach środkowych i południowych Włoch. Głosowania te miały na celu wyrażenie woli ludności co do przyłączenia się do Królestwa Sardynii. Plebiscyty odbyły się m.in. w Toskanii, Emilii-Romanii, Umbrii i Marchii. We wszystkich tych regionach zdecydowana większość głosujących opowiedziała się za zjednoczeniem z Sardynią. Wyniki te legitymizowały proces zjednoczeniowy i dawały Cavourowi silny mandat do dalszych działań. Plebiscyty te były kluczowym elementem w budowaniu poparcia dla idei zjednoczonego państwa włoskiego.
7. Wyprawa Tysiąca Garibaldiego
W maju 1860 roku Giuseppe Garibaldi, charyzmatyczny bohater narodowy, rozpoczął swoją słynną Wyprawę Tysiąca. Na czele ochotniczej armii, znanej jako „Czerwone Koszule”, wyruszył na podbój Królestwa Obojga Sycylii. Garibaldi wylądował na Sycylii, gdzie szybko zyskał poparcie lokalnej ludności. Po zdobyciu wyspy, przeprawił się na kontynent i kontynuował swój marsz na północ. We wrześniu 1860 roku triumfalnie wkroczył do Neapolu. Sukces Garibaldiego był kluczowy dla procesu zjednoczenia, przynosząc pod władzę Sardynii całe południe Włoch.
8. Powstanie Królestwa Włoch pod rządami Wiktora Emanuela II
17 marca 1861 roku oficjalnie ogłoszono powstanie Królestwa Włoch. Wiktor Emanuel II, dotychczasowy król Sardynii, został proklamowany pierwszym królem zjednoczonych Włoch. Nowe państwo obejmowało większość Półwyspu Apenińskiego, z wyjątkiem Wenecji (wciąż pod kontrolą Austrii) i Rzymu (pod władzą papieską). Utworzenie Królestwa Włoch było kulminacją długoletnich dążeń do zjednoczenia kraju. Nowe państwo musiało teraz stawić czoła wyzwaniom związanym z integracją różnorodnych regionów i budową wspólnej tożsamości narodowej.
9. Wojna prusko-austriacka i przyłączenie Wenecji
W 1866 roku wybuchła wojna między Prusami a Austrią. Włochy, widząc szansę na zdobycie Wenecji, zawarły sojusz z Prusami i przystąpiły do konfliktu. Mimo porażek na lądzie i morzu, zwycięstwo Prus nad Austrią przyniosło Włochom upragniony cel. Na mocy pokoju w Wiedniu Austria przekazała Wenecję Francji, która następnie oddała ją Włochom. Przyłączenie Wenecji było kolejnym ważnym krokiem w procesie zjednoczenia, pozostawiając Rzym jako ostatni znaczący cel do osiągnięcia.
10. Zdobycie Rzymu i koniec władzy papieskiej
Ostatnim etapem zjednoczenia Włoch było zdobycie Rzymu. Miasto to, będące stolicą Państwa Kościelnego, było chronione przez wojska francuskie. Jednak wybuch wojny francusko-pruskiej w 1870 roku zmusił Francję do wycofania swoich oddziałów. 20 września 1870 roku wojska włoskie wkroczyły do Rzymu przez wyłom w murach miejskich przy Porta Pia. To wydarzenie, znane jako „wyłom w Porta Pia”, zakończyło świecką władzę papieży i doprowadziło do pełnego zjednoczenia Włoch. Papież Pius IX odmówił uznania nowej sytuacji i ogłosił się „więźniem Watykanu”.
11. Ustanowienie Rzymu stolicą zjednoczonego Królestwa Włoch
W lipcu 1871 roku Rzym został oficjalnie ogłoszony stolicą Królestwa Włoch. Przeniesienie stolicy z Florencji do Rzymu było symbolicznym zwieńczeniem procesu zjednoczenia. Wiktor Emanuel II uroczyście wjechał do miasta i zamieszkał w Pałacu Kwirynalskim. Ustanowienie Rzymu stolicą miało ogromne znaczenie symboliczne i praktyczne. Miasto to, z jego bogatą historią i dziedzictwem, stało się centrum politycznym i administracyjnym nowego państwa. Jednocześnie obecność papieża w Watykanie stwarzała napięcia, które miały trwać przez kolejne dziesięciolecia.
Skutki i konsekwencje zjednoczenia
12. Upadek Państwa Kościelnego i jego następstwa
Upadek Państwa Kościelnego w 1870 roku miał daleko idące konsekwencje zarówno dla Włoch, jak i dla Kościoła katolickiego. Papież utracił swoją świecką władzę, zachowując jedynie zwierzchnictwo nad małym terytorium Watykanu. Ta sytuacja doprowadziła do długotrwałego konfliktu między papiestwem a państwem włoskim, znanego jako „kwestia rzymska”. Papież Pius IX i jego następcy odmawiali uznania włoskiej władzy nad Rzymem i ogłosili się „więźniami Watykanu”. Konflikt ten miał znaczący wpływ na politykę wewnętrzną Włoch i relacje międzynarodowe przez kolejne dziesięciolecia.
13. Zmiana układu sił na mapie politycznej Europy
Zjednoczenie Włoch znacząco wpłynęło na układ sił w Europie. Powstanie nowego, silnego państwa na Półwyspie Apenińskim zmieniło dynamikę polityczną kontynentu. Włochy stały się jednym z głównych graczy na arenie międzynarodowej, co miało wpływ na politykę innych mocarstw. Zjednoczenie Włoch, wraz z niemal równoczesnym zjednoczeniem Niemiec, przyczyniło się do zakończenia ery koncertu mocarstw i doprowadziło do nowego układu sojuszy w Europie. Te zmiany miały istotne znaczenie dla późniejszych wydarzeń, w tym dla wybuchu I wojny światowej.
14. Narodziny ruchu irredenty
Mimo sukcesu zjednoczenia, niektóre tereny zamieszkałe przez Włochów pozostały poza granicami nowego państwa. Doprowadziło to do powstania ruchu irredentystycznego, dążącego do przyłączenia tych obszarów do Włoch. Głównym celem irredenty były tereny takie jak Trydent, Istria, Dalmacja i Korsyka. Ruch ten miał znaczący wpływ na włoską politykę zagraniczną w kolejnych dekadach. Dążenia irredentystyczne przyczyniły się do udziału Włoch w I wojnie światowej po stronie Ententy, w nadziei na zdobycie tych terytoriów. Irredentyzm pozostał ważnym elementem włoskiej polityki aż do II wojny światowej.
15. Długotrwały konflikt między papiestwem a państwem włoskim
Zajęcie Rzymu i likwidacja Państwa Kościelnego doprowadziły do trwałego konfliktu między papiestwem a państwem włoskim. Konflikt ten, znany jako „kwestia rzymska”, trwał aż do podpisania traktatów laterańskich w 1929 roku. Przez prawie 60 lat papieże odmawiali opuszczania Watykanu i nie uznawali włoskiej władzy nad Rzymem. Ta sytuacja miała znaczący wpływ na życie polityczne i społeczne Włoch. Wielu katolików było rozdartych między lojalnością wobec państwa a posłuszeństwem papieżowi. Rozwiązanie „kwestii rzymskiej” przez Mussoliniego w 1929 roku było ważnym momentem w historii Włoch, normalizującym relacje między państwem a Kościołem.